Lepanto, Famagusta en Cervantes

Dag kindertjes. Hier spreekt weer jullie ome Chond (spreek uit: zeehond). Weten jullie wat dit is op het plaatje hierboven? Neen natuurlijk, want jullie weten helemaal niets meer, behalve de uitslag van de laatste zang- of danswedstrijd of de naam van de nicht van de neef van de slager van Jan Smit, maar dit terzijde. Het is een (in dit geval: Venetiaanse) galei, het belangrijkste oorlogsschip uit de antieke en middeleeuwse tijd, een hele grote roeiboot van zo'n meter of zestig lang met een stormram aan de boeg. De roeiers waren dikwijls veroordeelden of slaven en rotten letterlijk weg in hun eigen vuil op de banken waaraan ze zaten vastgeketend. Men zegt dat je een galei van een Barbarijse zeeschuimer op een afstand van drie mijlen kon ruiken, dus dan weet je wel hoezeer het stonk aan boord, maar dit tussen haakjes.
De laatste grote zeeslag tussen galeien vond plaats in 1571 bij Lepanto aan de westkust van Griekenland, dat al bij Thucidydes voorkomt onder de naam Naupaktis. (Wat? Neen, Thucidydes was geen zwijmelzanger uit de seventies, dat was Demis Roussos.) De strijd ging tussen het kruisbeeld en het kromzwaard, ofwel tussen een christelijke gelegenheidscoalitie van Genuezen, Venetianen en Spanjaarden, die overigens elkaars bloed wel konden drinken, en de Ottomanen, bij jullie beter bekend als vuile Turken. Die laatsten waren toen heel erg sterk en dreigden de macht in de Middellandse Zee over te nemen, met behulp van de eerder genoemde Barbarijse piraten, die opereerden vanaf de Noord-Afrikaanse kust en voor een groot deel afstamden van de in 1492 definitief uit Spanje verjaagde moslims. (Wat? Inderdaad, de voorouders van onze kut-Marokkanen, heel goed!). Zo hadden de Ottomanen vlak voor Lepanto Cyprus, een eeuwenoud christelijk bolwerk, veroverd, waaronder de rijke havenstad Famagusta aan de zuidoostkust, na een langdurige belegering die duizenden levens had geëist aan Ottomaanse kant. Uiteindelijk gaf de stad zich over, na toezeggingen van de Ottomaanse strijdheer over een veilige aftocht van haar verdedigers, die vervolgens werden opgehangen of, in het geval van de Venetiaanse opperbevelhebber Bragadino, ontdaan van neus en oren, gemarteld, vernederd en, uiteindelijk, levend gevild. (Wat? Wreed? 'Wij' christenen verdedigden Malta in ongeveer dezelfde periode door een vijandelijk flottielje te bombarderen met de afgehakte hoofden van krijgsgevangenen!)
Enfin, de slag bij Lepanto eindigde in een verpletterende overwinning voor 'onze jongens' en leidde in heel Europa tot een complete euforie. Er zijn duizenden gedichten en schilderijen aan de nagedachtenis van Lepanto gewijd. Vlak voordat de galeien op elkaar botsten, draaide de wind in 'ons' voordeel. Dit werd natuurlijk allerwegen geïnterpreteerd als een bewijs van de superioriteit van 'God' over 'Allah'. Neutrale historici hebben echter gewezen op de doorslaggevende rol van Venetiaanse galjassen, een zwaarbewapende hybride tussen de galei en het latere galjoen, die paniek zaaiden in de Ottomaanse linies.
Maar waarom vertel ik dit allemaal? Omdat het grootste boek aller tijden, namelijk Don Quichote door Miguel de Cervantes, nooit zou zijn geschreven zonder Lepanto. Dit kwam zo. Cervantes was gevlucht uit Madrid naar Italië, nadat hij werd gezocht voor zijn rol in een duel met een beschermeling van de Spaanse koning. Hij nam dienst in de 'Heilige Unie', vocht zeer dapper bij Lepanto, raakte gewond aan zijn linkerarm (die hij nooit meer goed kon gebruiken), herstelde en keerde overladen met eerbewijzen terug naar Spanje. Maar niet ver voor de kust van Barcelona werd zijn schip gekaapt door, jawel, Barbarijse zeerovers. Hij bracht jarenlang door in gevangenschap (gelukkig niet als galeislaaf), waar hij in gedachten de basis legde voor zijn latere meesterwerk.
Uiteraard zou Ome Chond Ome Chond niet zijn, indien hij jullie niet van huiswerk zou voorzien. Lees daarom hoofdstuk V uit A history of sea power, genaamd Venice and the Turks, dat jullie hier kunnen lezen of neerladen. (Wat? Jullie kunnen niet meer lezen? Geen nood, dan maken we er gewoon een leuke Joop-van-den-Endemusical van. Nu gaat Ome Chond zich bedrinken, goedenavond.)
____________________

156 zeemansknopen

Prachtig boek uit 1917 van A. Hyatt Verill, wetenschapsredacteur van 'American Boy Magazine', over de kunst van het knopen. Hier te bekijken of beneden te laden.
____________________

Creatieve bijdrage aan de oplossing van kinderobesitas

In de Stille Oceaan, tussen Californië en Japan, drijft een plastic vuilnisbelt ter grootte van half Europa. Zeevogels in dit gebied voeren kleine stukjes plastic aan hun jongen, in de veronderstelling dat het voedsel is. Het onverteerbare plastic vult de kleine vogelmaagjes, zodat ze hun eetlust verliezen en sterven. Onze 'leiders' zitten met de handen in het haar, niemand doet iets. Want stel dat je gaat opruimen, waar moet je dan in godesnaam met die miljoenen tonnen plastic naartoe?
Welnu, de oplossing is simpel. We weten dat er sprake is van een obesitas-explosie onder kinderen. We mengen het plastic-afval door hun junkfood, waardoor ze geen hongergevoel meer zullen hebben en afslanken. Veel goedkoper dan een maagverkleining en ook nog eens milieu-vriendelijk.
____________________

Wall Street meltdown

Wat vooral opvalt is het taalgebruik van de afgelopen weken: meltdown, toxic products.
Het maakt duidelijk waarmee de masters of the universe ons hebben opgezadeld: een financiëel Tsjernobyl. Een hebzuchtige en megalomane directeur van een kerncentrale die zijn personeel opdracht geeft om alle veiligheidsprocedures te negeren en het giftige afval, met een mooie strik eromheen, naar collega-energiecentrales door te verkopen: ziehier het type mens dat de Amerikaanse 'beschaving' produceert. En Nederland, vergeet dat niet, wordt inmiddels het Amerika van Europa genoemd.

[foto: een nucleair slachtoffer te Hiroshima. Bron]
____________________

Paddeltje, spreek uit: Peddeltje

Vrienden, het internet is een zegen. De digitale bibliotheek der Nederlandsche letteren, wat een plezier om daar op rond te neuzen. Je doet er ontdekking na ontdekking. Weet iemand nog wie Paddeltje is? Juist, de scheepsjongen van Michiel de Ruyter. Maar ik heb nooit geweten dat je zijn naam uitspreekt als Peddeltje. Toch is het zo, getuige onderstaande passage:

‘'t Is of die jongen aan het paddelen is’, schreeuwde een matroos, die bij de Engelschen gevaren had, het uit van den lach. Dat was nu wel niet juist gezegd, want Klaas pagaaide niet, maar werkte met allebei zijn handen en beenen op heel regelmatige wijze aan beide zijden van zijn korpus. Maar de matroos had voor dat gescharrel van die beweeglijke vleeschklompjes geen beter woord weten te bedenken, en allen hadden dat overgenomen. Voortaan moest Klaas hierheen en daarheen ‘paddelen’, en, omdat je aan boord dadelijk een bijnaam krijgt, hadden ze hem ‘het Paddeltje’ genoemd.

Nu luidt mijn brandende vraag: dient de naam Padde (een van de scheepsjongens van Bontekoe) soms ook te worden uitgesproken als Pedde?
____________________

Vijf oranje (zee)sterren

Ik verwachtte tegen de Italianen een slaapverwekkende partij met veel risicoloos tikkie-breed balbezit van de onzen en een bloedeloos gelijkspelletje na negentig minuten, maar wat een wedstrijd speelden de boys van van Basten! Het allermooiste was natuurlijk de 2-0 van Sneyder, met de opstomende Gio in de absolute hoofdrol. Een schoonheid van een counter! Als we zo kunnen blijven spelen vanuit de omschakeling (getverdemme, wat klinkt dit pedant), dan kan het nog een heel mooi toernooi worden. Ik hoop op een finale Nederland - Portugal, 3-2 na verlenging, winnende goal van Van Persie.
____________________

Boto bling bling

Onderzoekers van Projeto Boto hebben bij zoetwaterdolfijnen in het stroomgebied van de Amazone een complexe vorm van aangeleerd (cultureel) gedrag ontdekt. Om vrouwtjes het hof te maken duiken de mannetjes op met takken, stenen, waterplanten en/of hompen klei, slaan daarmee op het wateroppervlak, waarna ze zich weer langzaam laten zakken.
Een vergelijkbare vorm van socio-sexueel vertoon is verder alleen bij chimpansees waargenomen, zij het veel eenvoudiger van vorm. De oorsprong van het gedrag is vooralsnog onbekend, de hypothese dat de Botos teveel MTV hebben gekeken is inmiddels gefalsifiëerd. [bron]
____________________